Nie jest to powtórzenie dwóch (identycznych) wydań poprzednich, ponieważ od czasu ich opublikowania (1981, 1983) ukazało się wiele nowych pozycji, a w socjologii dokonały się zmiany, które w historii dyscypliny musiały zostać uwzględnione. Także historia socjologii jako subdyscyplina poczyniła w tym czasie zauważalne postępy. Ogólny charakter i układ książki pozostają bez zmian, jednak tekst został przez Autora opracowany na nowo (poprawki stylistyczne, cytaty uzgodnione z nowymi przekładami itp.), a w niektórych partiach (zwłaszcza dotyczących socjologii nowszej) uzupełniony (dodany rozdział 18 - Teorie cywilizacji oraz rozdział 22 - Współczesna myśl socjologiczna). Znacząco została też poszerzona bibliografia znajdująca się na końcu książki. Pozycja posiada również indeksy - osób oraz rzeczowy.

"Niniejsze wydanie Historii myśli socjologicznej nazwałem nowym, nie zaś trzecim, ponieważ dość istotnie różni się ono od pierwszego i drugiego wydania (...). Nie dlatego, iżby moje poglądy na socjologię uległy w tym czasie jakimś zasadniczym zmianom. Nie dlatego również, bym odkrył jakiś dużo lepszy sposób uporządkowania materiału. Plan całości pozostał taki sam i nie zmieniły się zasadniczo tezy tej książki. W pewnym sensie trzeba było jednak napisać ją na nowo, ponieważ w ciągu tych dwudziestu lub więcej lat to i owo przeczytałem i lepiej przemyślałem. Ukazało się też sporo nowych opracowań i przekładów oraz, co może ważniejsze, pojawiły się nowe idee, które wymagały uwzględnienia. Uwzględnienia w podwójnym znaczeniu, trzeba je było bowiem opisać jako takie (...), a także zastanowić się choć trochę, co rzeczywiście ważnego wydarzyło się ostatnio w myśli socjologicznej i jak zmieniło się odczytywanie jej tradycji. Poza tym książka miała pewne luki w rozdziałach wcześniejszych, wymagające koniecznego wypełnienia. Zmiany ważniejsze polegały (...) na dopisaniu do książki dwóch obszernych rozdziałów (18 i 22), z których pierwszy nadrabia moje wcześniejsze zaniedbania, drugi zaś informuje o koncepcjach, które przed dwudziestu laty nie były jeszcze w pełni ukształtowane lub nie było jeszcze pewne, czy będą się naprawdę liczyły w socjologii. Nie twierdzę, że w ten sposób nadrobiłem już wszystkie zaległości i w najnowszej myśli socjologicznej nie pominąłem niczego, co zasługuje na uwagę. (...) Z punktu widzenia koncepcji całości nie są to zaiste zmiany zasadnicze, w szczegółach zmieniło się jednak dużo, jeśli nie bardzo dużo. W pewnym sensie książka została napisana na nowo, albowiem w jej obecnym wydaniu nie ma ani jednego zdania, nad którym ponownie bym się nie zastanowił." (z przedmowy Autora)

Za powyższe dzieło, stanowiące całościowy i oryginalny wykład dziejów pojmowania zjawisk życia społecznego 24 października 2003 roku autor otrzymał nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej tzw. Polski Nobel w kategorii nauk humanistycznych i społecznych. 5 listopada 2003 roku książka otrzymała Nagrodę Główną Fundacji Kultury przyznaną w Konkursie na Najlepszą Książkę Akademicką Atena 2003. 8 października 2007 roku prof. Jerzy Szacki otrzymał Nagrodę Polskiego Pen Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego, przyznawaną za "szeroko pojętą eseistykę". Jury, w skład którego wchodzi cały zarząd Polskiego Pen Clubu, wybrało laureata jednomyślnie.